home / nieuws / Social Return: Wat is het, waarom wil je het en hoe pas je het toe in je IT-organisatie?

Social Return: Wat is het, waarom wil je het en hoe pas je het toe in je IT-organisatie?

25 april 2023

Landelijk zitten meer dan 83.000 goed opgeleide mensen met autisme werkloos thuis, of ze werken onder hun niveau. En dat terwijl we zo staan te springen om ICT-talent in de regio Utrecht. Een groot onbenut arbeidspotentieel dus. Hoe krijgen we dit talent en IT-bedrijven bij elkaar? En dan op zo’n manier dat zowel de werknemer als het IT-bedrijf er baat bij hebben.

Daarover ging de U-TECH community rondetafel op 18 april. Social return in de IT-organisatie: wat zijn mogelijkheden voor én met mensen met een vorm van autisme op de ICT-arbeidsmarkt in de regio Utrecht? Op het kantoor van Specialisterren werden we ontvangen met een lunch. Aan tafel namen verschillende gesprekspartners plaats:

Sjoerd van der Maaden (CEO Specialisterren), Astrid Bolland (onderzoeker HU lectoraat Organiseren van Waardig Werk), Martijn Sennef (ilionix), Jesper Puister (Projectleider Specialisterren), Rene Makking (Conclusion), Annelies Hermens (CapGemini), Adrienne van der Hart (Social Return desk gemeente Utrecht), Annick Coletta (business support Specialisterren), Marjolijn Zwetsloot (Directeur U-TECH community) en Karianne Vermaas (Programmamanager U-TECH community).

Verschillende invalshoeken

Allemaal verschillende invalshoeken om het vraagstuk te belichten dus. Alle partijen aan tafel werken met mensen met autisme en delen graag ervaringen. Een waardevolle uitwisseling, die een begin is van nog veel meer gesprekken en acties!

Social Return 

Social Return is bedoeld om arbeidsparticipatie te stimuleren en meer werkgelegenheid te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit gebeurt onder andere via de verplichte 5% Social Return bij overheidsaanbestedingen. Het concept Social Return wordt steeds belangrijker omdat investeerders, beleidsmakers en de samenleving als geheel prioriteit willen geven aan investeringen die niet alleen financieel rendement opleveren, maar ook een positieve impact hebben op de samenleving. Het evalueren en implementeren hiervan kan een uitdaging zijn, omdat het ongrijpbaar en moeilijk te kwantificeren kan zijn.

Het moet geen verplichting zijn

“We moeten het uit de verplichting halen, we moeten toe naar intrinsieke motivatie, we willen dit?”, wordt al snel aan de lunchtafel geroepen. “Eigenlijk is dat ook waar de regels mee zijn begonnen”, geeft Sjoerd van der Maaden aan. “We hebben eerst bedacht dat we iets willen met social return; mensen moeten een kans krijgen. Toen kwamen er regels en beleid. En daar willen we nu weer uit, omdat de regelingen lastig en omslachtig zijn”. Zonder verplichtingen was er geen social return, dus het heeft ook een positieve kant. Het is goed om het gesprek daarover te blijven voeren, vinden alle aanwezigen.

Theory of change en normering

Specialisterren realiseert met IT-diensten Social Return voor opdrachtgevers. Dit doet het bedrijf door gebruik te maken van de kwaliteiten en talenten van mensen met autisme. De hoofddoelstelling heeft Specialisterren uitgewerkt in een Theory of change, waarin activiteiten, output, resultaten en (persoonlijke en maatschappelijke) impact zijn vastgelegd. “We proberen alles zo concreet mogelijk te maken. 80% van het werk dat wij doen wordt bijvoorbeeld door mensen met autisme uitgevoerd. Dat is onze commitment”. Concrete, tastbare ambities en resultaten zijn belangrijk, al is het alleen al voor de Social Return rapportage die je als bedrijf toch moet doen. Maar het besef is er bij heel veel bedrijven nog niet, volgens de gesprekspartners. René Makking van Conclusion stelt een normering voor: “Net als bij de CO2-prestatieladder zou je willen kunnen duiden ‘hoe MVO’ je nu als bedrijf bent. Met zo’n meetinstrument blijf je bezig met inspanningen hiervoor; je bent niet na aan jaar klaar. En je hebt de ruimte om zelf in te vullen welke focus je legt”.

Utrecht flexibel met Bouwblokkenmodel

Veel gemeentes kijken niet zo breed naar Social Return als de gemeente Utrecht, wordt aangegeven. Dat geeft kansen. Het bouwblokkenmodel van de gemeente geeft net als de normering die aan de orde kwam, ruimte voor het zelf invullen van social return.  Elk bouwblok heeft een eigen inspanningswaarde, bepaald door verschillende factoren. Neemt een opdrachtnemer iemand die onder de Participatiewet valt fulltime in dienst, zonder vast contract? Dan staat daar een inspanningswaarde van 40.000 euro tegenover. Komt er wel een vast contract? Dan kan de opdrachtnemer 10.000 euro extra opnemen. Adrienne van der Hart: “Het uitgangspunt is om tot een social return invulling te komen die langdurig is en die aansluit bij de behoefte van opdrachtnemers”.

Impact Level Agreement

Naast Social Return is ook de impact die bedrijven willen hebben relevant. Impact verbindt, op persoonlijke waarden en als je kijkt naar maatschappelijke waarden. Met een Impact Level Agreement (ILA) worden Social Return, MVO-beleid en IT-strategie met elkaar verbonden. Zo kunnen organisaties hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nog krachtiger laten zien. In een ILA worden concrete ambities afgesproken. De kennis over hoe je bedrijfsmatige doelen en impact doelstellingen kunt combineren deelt Sjoerd graag. Want de bedrijfsmatige, economische doelstellingen doen er net zo goed toe: “We hebben 10% meer overhead en minder facturabele uren, maar er zijn grenzen. Zo werken mensen bij ons minimaal 24uur per week. En we ontslaan ook mensen”.

Iedereen wil er iets mee, maar er geen last van hebben

Jesper heeft zelf ook een vorm van autisme en zijn aanwezigheid was belangrijk om het niet te hebben óver mensen met autisme, maar vooral ook een gesprek mét. Hij geeft aan dat dat thuiszitten ten eerste grote gevolgen heeft voor deze mensen zelf. Denk: sociaal isolement, gevoel van minderwaardigheid etc. Voor de enorm krappe ICT-arbeidsmarkt vormt de groep een mogelijke oplossing. “Ik schrik er wel eens van: iedereen wil er wel iets mee, maar wil er geen last van hebben. Terwijl mensen met autisme met een paar kleine aanpassingen en een beetje aandacht hoogwaardig werk kunnen doen in een IT-organisatie. Een zachte landing is heel belangrijk. Daar is wel meer aandacht voor, maar het gaat nog niet zo snel”.

Uitval en NUG’ers

Veel mensen in de IT zijn uitgevallen in coronatijd. Soms was nog helemaal niet bekend dat iemand een vorm van autisme had, maar blijkt dat achteraf. De aanwezigen vinden niet dat er per se een diagnose autisme moet zijn om werknemers verder te helpen. Een stickertje plakken werkt zelfs ontmoedigend wordt aangegeven. Zowel bij Conclusion als bij CapGemini hoeft niemand aan te tonen dat ze autisme hebben om hulp te krijgen. Ook is een diploma steeds minder van belang dan een bepaald werk- en denkniveau: “We kijken vooral naar kwaliteiten en talenten”.

NUG’ers (Niet UitkeringsGerechtigden) vallen overal buiten, ze krijgen geen uitkeringen terwijl ze vaak zijn uitgevallen. Om ze gebruik te kunnen laten maken van regelingen, zouden ze gelabeld moeten worden als arbeidsgehandicapt. Dat is zeker niet iets dat de mensen zelf willen en ook is het niet altijd nodig. Met begeleiding kunnen veel van deze mensen prima werknemers zijn. De gevolgen van het niet meenemen van deze groep zijn ook volgens Adrienne van der Hart veel meer negatieve impact, kosten en ellende. Daarom wil de gemeente ze ook meenemen in de bouwblokkenmethode. “De langdurigheid van plaatsing is heel belangrijk. Je wilt dat mensen meer dan een jaar of een paar jaar aan de slag kunnen blijven”. En niet: als een regeling afloopt dat bedrijven zich dan afvragen wat ze met die mensen moeten.

Training in groepen

CapGemini heeft op verschillende manieren gewerkt met zowel mensen met autisme als met statushouders; studeren en werken op maat en één op één basis. “Dit bleek niet goed te werken”, zegt Annelies Hermens. “Nu pakken we het in groepen aan met meer persoonlijke aandacht en met een extern bureau. De groep werknemers doorloopt bijvoorbeeld een Track Softwaredevelopment van 6 maanden, inclusief sociale vaardigheden training. Die trainingen worden steeds bijgeschaafd. Het gros van de studeert met vlag en wimpel af. Ze kunnen daarna werken op niveau en dat heeft zoveel impact, op de mensen zelf en hun hele netwerk. Niet iedereen gaat aan de slag bij CapGemini, maar de Social Return is wat ons betreft bijdragen aan dat mensen op niveau aan het werk kunnen”.

Onderzoek 

Bij de HU loopt al jaren onderzoek naar meer sociale innovatie voor het mkb. In verschillende onderzoeksprogramma’s die sinds 2007 lopen, participeert Specialisterren ook. “Partners uit de praktijk zijn voor ons van groot belang”, zegt Astrid Bolland. “Want hoe kom je tot impactgroei? Dat kan alleen samen. We willen bij het lectoraat ‘organiseren van waardig werk’ verschillende vormen van samenwerking onderzoeken. Hoe kun je met sociale en reguliere ondernemingen samen meer impact maken op arbeidsparticipatie?” Astrid Bolland had het al vroeg in haar onderzoek over sociaal ondernemerschap. Sociale innovatie, sociaal ondernemen en social return zouden eigenlijk één moeten zijn, vinden de aanwezigen. Tot die tijd zijn verplichtingen, transacties een middel om te komen tot transformatie.

Succesvolle projecten naar Utrecht

De aanwezige bedrijven hebben kantoren in de regio Utrecht, maar opereren landelijk. Soms zijn er positieve ervaringen en succesvolle projecten in andere regio’s die ze graag naar Utrecht halen. Maar dat blijkt nog niet zo eenvoudig. Daarnaar willen de gesprekspartners ook nog verder kijken.

Het hangt nu nog erg aan mensen

Jesper: “ Je ziet dat het in sommige bedrijven echt van hoger management tot op de werkvloer iets is waar iedereen voor open staat. Dat heb je nodig. Je wilt niet dat het door management wordt opgelegd. Bij sommige bedrijven zit het echt in het DNA, die trekken ook dat soort mensen aan”. Purpose, DNA en bedrijfsvoering… het gaat vaak nog via mensen. Bij Conclusion is René Makking bezig om het in beleid te verankeren. Dat is niet eenvoudig en snel gedaan. Hoe krijg je het van mensen in de organisatie? Opschalen kost heel veel tijd en energie. En toch is die opschaling zo belangrijk! 

Een vervolg: Met elkaar sociale impact maken in de regio Utrecht!

“We moeten samen het maatschappelijk belang duiden, in plaats van het belang voor één bedrijf. Het moet een win win win win zijn. Het moet nog landen bij veel organisaties en bedrijven. Hoe kunnen we daarvoor zorgen? Hoe brengen we de markteconomie en de betekeniseconomie samen?” Kennisuitwisseling met nog meer andere IT-bedrijven, overheid en onderzoek wordt gezien als goed, interessant, inspirerend en nuttig. Een aanvulling die wordt geopperd is om ook onderwijs mee te nemen. De groep kwam zelf met een slogan: “Met elkaar sociale impact maken in de regio Utrecht!” Daar gaat U-TECH community graag mee aan de slag de komende tijd!

Ideeën, vragen of bijdragen?

Heb je ideeën, vragen of wil je bijdragen aan dit onderwerp? Laat het ons weten!