Terwijl de ICT-arbeidsmarkt afkoelt, ervaren ondernemers tegelijkertijd een toenemende krapte. In deze U-TECH insight belichten we recente cijfers en trends. Daarnaast onderzoeken we verschillende strategieën die potentieel kunnen bijdragen aan een evenwichtigere ICT-arbeidsmarkt. Dit doen we door onder andere aandacht te geven aan mogelijkheden voor zowel flexibilisering van banen als omscholingstrajecten.

We publiceren deze update jaarlijks, waarbij we ook regionale arbeidsmarktcijfers analyseren en concrete acties aanbevelen om in te spelen op de veranderingen binnen de arbeidsmarkt. De U-TECH community neemt een regierol op zich. We onderzoeken de ontwikkelingen binnen de arbeidsmarkt, signaleren systeemfalen en agenderen deze waar nodig. Ook zetten we aan tot actie in ons netwerk. Zo dragen we bij aan een verbeterde arbeidsmarkt en verminderen we de krapte in de ICT-sector.

Daan Oldenhof
Marjolijn Zwetsloot

LANDELIJKE ARBEIDSMARKT

De Nederlandse arbeidsmarkt volgt de economische trends, bij krimp stijgt vaak de werkloosheid en neemt het aantal vacatures af. Bij economische bloei zien we vaak een verlaging van de werkloosheid en nemen de lonen en aantal vacatures toe1.

Na een krachtige economische groei gedurende 2021 en 2022 als gevolg van de coronacrisis, ervaarde Nederland een krimp in 2023. Desondanks groeide de nationale werkzame beroepsbevolking dat jaar met 189 duizend personen, een toename van 2%, wat het totaal op 9,8 miljoen werkenden bracht. 

In de meeste sectoren nam het aantal vacatures sterk af. In de ICT-sector was deze terugloop in vacatures bijzonder sterk, de afname was sterker dan in de meeste andere sectoren. 

LANDELIJKE ICT SECTOR

Uit cijfers van het UWV blijkt, dat aan het einde van 2023 de ICT-sector één van de top drie sectoren is met de hoogste vacaturegraad. De vacaturegraad zet het aantal openstaande vacatures af tegen het aantal bestaande banen in een sector en biedt inzicht in de mate van krapte of overschot op de arbeidsmarkt. In de ICT-sector nam de krapte sterk toe, terwijl de daling van het aantal vacatures ook in de ICT sector erg hoog was. 

De krapte op de arbeidsmarkt treft dus ook de ICT-bedrijven, bedrijven in de sector geven aan last te hebben van een tekort aan arbeidskrachten. Dit kan duiden op een situatie waar bedrijven hun personeelsbestand inkrimpen, terwijl er tegelijkertijd een tekort blijft aan gekwalificeerd personeel om de beschikbare posities te vullen. Dit leidt tot een paradox; er is tegelijkertijd sprake van zowel een overschot aan werkzoekenden als een tekort aan geschikte kandidaten voor specifieke functies.

De afkoelende economie heeft ook impact op bedrijven of organisaties in de ICT-sector met een tragere groei door afname of achterblijven van verwachtte vraag. De impact van de afkoelende economie zien we vooral bij bedrijven in de ICT-dienstverlening en in de ICT-hardware, waar advies en projecten de basis van het verdienmodel zijn. 

GROEIENDE SECTOR

Desondanks voorspelt het UWV voor 2024 een opmerkelijke groei van 12.000 nieuwe ICT-banen. Deze zijn noodzakelijk voor de grote digitale veranderingen die Nederland in de komende jaren te wachten staan. Hiermee zal de ICT-sector waarschijnlijk de leiding nemen in werkgelegenheidsgroei. De groei van de ICT-sector wordt gedreven door technologische vooruitgang in AI, cybersecurity, cloud-integratie en de automatisering van routinematige processen. 

Om de arbeidsproductiviteit te verhogen, zoeken bedrijven in alle sectoren massaal naar oplossingen op het gebied van digitalisering en automatisering. Dit stuwt de vraag naar ICT-diensten, waardoor vooral datacenters, (managed) hosters en softwareontwikkelaars goed presteren.

Daarnaast neemt de vraag naar specialisten zoals data- en securityspecialisten en programmeurs toe, die nodig zijn om deze digitale transformatie mogelijk te maken. Een keerzijde van deze trend is de toenemende afhankelijkheid van grote IT-leveranciers. Dit is zorgwekkend, aangezien er momenteel al een groot tekort is aan ICT-professionals, wat de druk op de arbeidsmarkt verder verhoogt.

Voor de IT-sector verwachten we in 2024 landelijk een groei van 4 procent, gedreven door de adoptie van AI, cybersecurity, verdere cloud-integratie en automatisering van standaardprocessen. Door de voortdurende digitalisering zullen bedrijven hun ICT-uitgaven de komende jaren naar verwachting met 5 procent verhogen. 

De snelle ontwikkeling van generatieve AI biedt vele kansen voor de sector, met de verwachting dat veel softwareproducten dit jaar met deze technologie worden ontwikkeld en in de komende jaren binnen bedrijfsprocessen worden geïmplementeerd. Dankzij de gespecialiseerde bedrijven in Utrecht kan de ICT-sector hier optimaal profiteren van deze trends en een zonnige toekomst tegemoetzien. 

VEEL VACATURES OP ICT-ARBEIDSMARKT IN DE REGIO

Ook de komende jaren zal de ICT-sector het hardst van alle sectoren groeien, naar verwachting met ruim 2.512 extra ICT-banen in de komende twee jaar. Ook als we verder kijken zet die groei zich voort, we verwachten in 2030 ruim 108 duizend ICT-professionals nodig te hebben. Op dit moment werken er 76 duizend in de regio, dit is een stijging van 31 duizend ICT-professionals in de komende 5 jaar.

Door de groei van cloud oplossingen waardoor veel bedrijven hybride kunnen werken, en het toepassen van mobiele technologieën, is de vraag naar softwareontwikkelaars de afgelopen jaren sterk toegenomen. Bovendien is door verscherpte wetgeving en bekendheid van de risico’s van digitalisering, extra inzet op security merkbaar. Omdat bedrijven investeren in goede cybersecurity is er dus grote vraag naar securityspecialisten. De specialisatie van de regio Utrecht, zorgt dat deze vraag in Utrecht extra zichtbaar is.

INZETTEN JONG TALENT

Het inzetten van jonge professionals tijdens hun studie biedt een effectieve mogelijkheid om de werkdruk te verlicht. In 2023 bestond het onbenut arbeidspotentieel voor een relatief groot deel uit 15- tot 25-jarigen, waarvan het merendeel onderwijs volgde. Door deze groep tijdens hun studie al in te zetten voor relevante werkervaring, kunnen bedrijven niet alleen de huidige werkdruk verminderen, maar ook een kweekvijver van toekomstig talent creëren. 

Studenten kunnen als onderdeel van lessen werken in de praktijk, of parttime of op flexibele basis werken, wat hen de kans biedt om praktijkervaring op te doen tijdens hun opleiding. Dit levert win-winsituaties op: bedrijven profiteren van de frisse inzichten en actuele kennis van jonge professionals, terwijl studenten waardevolle werkervaring opdoen die hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot.

OMSCHOLING

Werkgevers in de ICT-sector hebben de afgelopen twee jaar weinig zij-instromers aangenomen, slechts 18% tegenover 27% in alle sectoren. Zelfs bij functies die geschikt zouden zijn voor zij-instromers (functies waarvoor opleidingseisen gelden), behoort de ICT tot de drie sectoren die hier het minst gebruik van maken.

De belangrijkste redenen om geen zij-instromers aan te nemen zijn de noodzaak van specifieke werkervaring, een gebrek aan capaciteit om zij-instromers te begeleiden, de lange duur van de benodigde scholing, en de hoge financiële investering die dit vergt, vooral in de ICT-sector.

Er is dus een groot tekort aan ICT-professionals, maar werkgevers stellen vaak zeer specifieke en hoge eisen. Dit maakt het moeilijk om geschikte kandidaten te vinden, zelfs met de bestaande zij-instroomprogramma’s. Van de werkgevers die wel zij-instromers aannemen, geeft bijna 90% aan dat de motivatie en het potentieel van deze kandidaten een belangrijke factor is om hen aan te nemen.

Daarnaast stelt 27% van de werkgevers dat zij-instromers aannemen voordeliger is dan een uitgebreide wervingsprocedure. Werkgevers waarderen de diverse kennis en vaardigheden die zij-instromers uit andere sectoren meebrengen; meer dan de helft ziet dit als een verrijking voor de organisatie. Bovendien geeft 33% van de werkgevers aan dat er voor een geslaagd zij-instroomtraject weinig scholing nodig is.

Bij U-TECH community staan we klaar om met partijen te ontdekken welke omscholingstrajecten geschikt zijn om zich bij aan te sluiten, of om samen een traject op maat te ontwikkelen voor de specifieke behoeften van een organisatie.

Ondanks een lichte economische krimp, blijft de vraag naar ICT-professionals hoog, vooral vanwege de voortdurende digitalisering en technologische vooruitgang. Er is echter een paradoxale situatie waarin er zowel een tekort aan gekwalificeerde ICT-professionals als een stijging van werkzoekenden met een ICT-achtergrond is. Hoewel het aantal werkzoekenden stijgt, betekent dit niet automatisch dat de juiste vaardigheden en ervaring aanwezig zijn om aan de vraag van werkgevers te voldoen.

Er is een aanzienlijke groei in specifieke domeinen zoals cybersecurity, cloud-integratie en automatisering van routinematige processen. AI heeft een significante impact op de arbeidsmarkt, waarbij veel bestaande banen transformeren en nieuwe functies ontstaan. Bedrijven investeren steeds meer in deze technologieën om hun efficiëntie te verbeteren en concurrerend te blijven.

Dit leidt tot een grotere vraag naar gespecialiseerde ICT-professionals en creëert zowel kansen aangezien er een grote vraag is naar up-to-date vaardigheden en voortdurende bijscholing om bij te blijven met technologische veranderingen. Vooral in de regio Utrecht biedt deze ontwikkeling kansen voor de ICT-sector.